Familoki to charakterystyczne dla Górnego Śląska wielorodzinne domy mieszkalne, które wywodzą się z końca XIX i początku XX wieku. Ich historia jest ściśle związana z dynamicznym rozwojem przemysłu na tym obszarze, zwłaszcza górnictwa węglowego i hutnictwa żelaza. Powstawanie familoków było odpowiedzią na rosnące zapotrzebowanie na mieszkania dla pracowników przemysłowych, którzy napływali do regionu w poszukiwaniu pracy w szybko rozwijających się zakładach przemysłowych.
Familoki zaczęto budować w latach 70. XIX wieku, a ich rozkwit przypada na przełom XIX i XX wieku. Były to budynki mieszkalne przeznaczone głównie dla robotników przemysłowych i ich rodzin. Ich nazwa pochodzi od niemieckiego słowa "Familie" (rodzina) i wskazuje na pierwotną funkcję tych budowli – zapewnienie dachu nad głową wielu rodzinom pracowniczym.
Typowy familok to budynek wielorodzinny, zazwyczaj dwu- lub trzypiętrowy, z długą, prostą fasadą i symetrycznie rozmieszczonymi oknami. Budynki te charakteryzują się prostą, funkcjonalną architekturą bez zbędnych zdobień. Mieszkania w familokach były skromne i niewielkie, często składające się z jednego lub dwóch pokoi, z dostępem do wspólnej kuchni i łazienki na korytarzu. Na tyłach familoków znajdowały się niewielkie ogródki, które służyły mieszkańcom do uprawy warzyw i owoców, oraz budynki gospodarcze.
Życie w familokach było ściśle związane z pracą w przemysłowych zakładach regionu. Społeczność mieszkająca w familokach tworzyła silnie zintegrowaną wspólnotę, którą łączyła nie tylko praca, ale również codzienne życie, tradycje i kultura. Familoki stały się ważnym elementem krajobrazu kulturowego Górnego Śląska, świadectwem jego przemysłowej przeszłości oraz specyficznego stylu życia.
Chociaż wiele familoków zostało zburzonych lub zmodernizowanych, wciąż można znaleźć na Górnym Śląsku dzielnice, gdzie te charakterystyczne budynki są obecne i nadal zamieszkane. Najbardziej znana katowicka dzielnica Nikiszowiec. W ostatnich latach rośnie świadomość wartości historycznej i kulturowej familoków, co skłania do ich renowacji i adaptacji na nowe potrzeby, przy jednoczesnym zachowaniu ich unikatowego charakteru. Familoki są dzisiaj nie tylko przypomnieniem o trudnej pracy pokoleń Ślązaków, ale również ważnym elementem tożsamości regionalnej i dziedzictwa kulturowego Polski.